W praktyce oznaczało to, że także na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu danej pracy, jako pracy w szczególnych warunkach, należało sięgać do przepisów ww. rozporządzenia i znajdujących się w nim wykazów prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze (wykaz A i B, o których wspominałam wyżej). Gorący mikroklimat w środowisku pracy jest uznawany za czynnik szkodliwy dla zdrowia. WAŻNE: Skrócenie normy czasu pracy na podstawie art. 145 K.p., poprzez wprowadzenie przerwy w wykonywaniu pracy lub obniżenie norm czasu pracy, nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia pracownika. Po ustaniu warunków szkodliwych lub uciążliwych Polecamy: Seria 5 książek.Poznaj swoje prawa! Co zrobić, jak pracodawca wystawił nieprawidłowe świadectwo pracy?. W sytuacji, gdy pracodawca w ogóle nie wystawił świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub świadectwo zostało co prawda wystawione, ale zawiera błędy najprostszą drogą będzie zwrócenie się do pracodawcy z wnioskiem o jego wystawienie lub sprostowanie. Zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych płatnik składek musi prowadzić: wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany W 2024 roku, po nowelizacji przepisów emerytur pomostowych, wcześniej na emeryturę przejdą osoby, które po raz pierwszy podjęły pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym Od 1 stycznia 2019 r. w aktach osobowych w części B powinny być przechowywane dokumenty dotyczące wykonywania przez pracownika pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w 7R5K. Załącznik 1. [Wykaz A stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty] Załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. Wykaz A stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty. Dział I. W górnictwie 1. Prace pod ziemią 1. górnik, 2. górnik ładowacz, 3. górnik przodowy, 4. górnik rabunkarz, 5. górnik strzałowy, 6. górnik wiertacz, 7. budowacz, 8. cieśla górniczy, 9. drzewiarz, 10. elektromonter urządzeń górniczych, 11. elektromonter urządzeń elektrycznych, 12. instruktor strzałowy, 13. kołowrotowy, 14. kowal, 15. ładowacz akumulatorów, 16. maszynista maszyn wyciągowych, 17. maszynista pomp głównego odwadniania, 18. maszynista pomp odwadniania, 19. maszynista sprężarek, 20. maszynista wentylatorów dołowych, 21. mechanik, 22. odpinacz i podpinacz wozów, 23. odpinacz i podpinacz pod i nad pochylnią, 24. ratownik górniczy, 25. spinacz i rozpinacz wozów na podszybiu szybu wydobywczego, 26. sygnalista na podszybiu i nadszybiu głównego szybu wydobywczego i zjazdowego, 27. sygnalista szybów pomocniczych, 28. sygnalista na szybiku ślepym, 29. ślusarz maszyn i urządzeń górniczych, 30. ślusarz, 31. torowy, 32. wiertacz, 33. wydawca materiałów wybuchowych, 34. wydawca narzędzi górniczych. 3. Wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu 1. górnik-skalnik, 2. kamieniarz obróbki kamienia ręcznej i mechanicznej, 3. ładowacz materiałów kamiennych, 4. operator wrębiarek termicznych i rozłupiarek hydraulicznych, 5. wiertacz otworów, 6. wiertacz strzałowy, 7. strzałowy, 8. wydawca materiałów wybuchowych, 9. maszynista ciężkiego sprzętu (koparki jedno- i wielonaczyniowe, ładowarki, spycharki), 10. kierowca samochodu technologicznego w kamieniołomach, 11. maszynista dźwignicy linowej, 12. maszynista kolei linowej, odpinacz i podpinacz wózków, 13. operator zespołu przenośników w ciągu technologicznym, 14. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale zatrudniony na otwartej przestrzeni na wyrobiskach kamienia, 15. kołowrotowy, 16. torowy, 17. odkrywkarz, 18. pracownik obsługi wyciągów linowych, 19. sterowniczy urządzeń rozdrabniających, 20. maszynista urządzeń krusząco-sortujących, 21. operator urządzeń odpylających, 22. operator stacji pomp na wyrobisku, 23. sygnalista wyciągowy na wyrobisku, 24. operator urządzeń formujących, 25. operator urządzeń do produkcji wyrobów z lastrico i tynków szlachetnych, 26. formowacz segmentów i tarcz ściernych, 27. pakowacz produktów mielonych. 4. Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody 1. elektromonter ruchu i montażu wiertni, 2. geodeta terenowy, 3. geofizyk grupy pomiarowej, 4. geolog terenowy, 5. kierowca – mechanik autocysterny do przewozu płuczki i wody, 6. kierowca ruchomego składu MW, 7. kowal otworowy, 8. maszynista agregatu prądotwórczego, 9. maszynista pomp, 10. maszynista i mechanik silników spalinowych, 11. mechanik maszyn i urządzeń wiertniczych, 12. monter urządzeń wiertniczych i geofizycznych, 13. monter rur i żerdzi, 14. operator agregatu cementacyjnego, 15. operator aparatury pomiarowej i sejsmicznej, 16. operator urządzenia wiertniczego i aparatury wyciągowej, 17. operator wibratora, 18. płuczkowy, 19. robotnik transportowy, 20. strzałowy sejsmiczny i perforacyjny i pomocnik strzałowego, 21. wiertacz. 7. Prace na oddziałach prażalni łupków 1. spiekacz kruszyw. 8. Prace na zwałowiskach górniczych, hutniczych i elektrociepłowniczych 1. konserwator tras przenośnikowych, 2. maszynista agregatu prądotwórczego, 3. mechanik stacji biologicznych i osadników, 4. operator przenośników taśmowych, 5. operator spycharki, 6. operator urządzeń za i wyładowczych, 7. wyładowywacz wagonów, 8. zwałowy węgla i kamienia. Dział II. W energetyce 1. Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii! elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych 1. elektroenergetyk nastawni, 2. elektroenergetyk pomiarów i zabezpieczeń, 3. elektroenergetyk aparatury, automatyki i układów pomiarowych, 4. elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, 5. elektromonter instalacji elektrycznych przemysłowych, 6. elektromonter linii kablowych, 7. elektromonter linii napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć, 8. elektromonter maszyn wibrujących i transformatorów, 9. elektromonter pogotowia elektroenergetycznego, 10. elektromonter rozdzielni, 11. konserwator rozdzielni i sieci elektroenergetycznych, 12. maszynista sprężarek i turbosprężarek, 13. maszynista urządzeń pomocniczych turbin, 14. maszynista hydrozespołu wodnego. Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń cieplnych 15. cieśla rusztowań kotłowych, 16. czyściciel kotła, 17. elektroenergetyk elektrowni cieplnych, 18. elektromonter aparatury, automatyki i układów pomiarowych, kotłów i turbin, 19. elektromonter ciepłowniczych urządzeń rozdzielczych, 20. elektromonter pomp i sprężarek, 21. elektromonter urządzeń nawęglania, 22. elektromonter urządzeń odpylania, odpopielania i odżużlania, 23. maszynista ładowarki i zwałowarki przy nawęglaniu, 24. maszynista sprężarek i turbosprężarek, 25. maszynista turbozespołu parowego, 26. maszynista urządzeń ciepłowniczych, 27. maszynista urządzeń gospodarki wodnej, 28. maszynista urządzeń nawęglania, 29. maszynista urządzeń pomocniczych kotła i turbin, 30. monter aramatury i rurociągów, 31. monter izolacji (izoler), 32. monter kotłów i urządzeń pomocniczych, 33. monter młynów węglowych, 34. monter pomp i sprężarek, 35. monter urządzeń nawęglania, 36. monter urządzeń odpylania, odpopielania i odżużlania, 37. monter urządzeń ciepłowniczych, 38. monter urządzeń stacji przygotowania wody. Dział III. W hutnictwie i przemyśle metalowym Odlewnie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur 21. Przygotowanie mas formierskich i prace formierzy oraz: rdzeniarzy 1. przerabiacz mas formierskich i rdzeniowych, 2. formierz ręczny, 3. formierz maszynowy, 4. rdzeniarz, 5. sprzątacz w odlewni, 6. okładacz form i rdzeni, 7. przygotowywacz mas formierskich i rdzeniarskich, 8. przygotowywacz form i kokil do zalewania, 9. transportowy z obowiązkiem za- i wyładunku, 10. kanałowy w odlewni, 11. ustawiacz maszyn i urządzeń odlewniczych, 12. rozdzielacz oprzyrządowania modelowego. 22. Obsługa żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych 1. ładowacz wsadu, 2. wytapiacz, 3. kanałowy, 4. zalewacz, 5. operator maszyn odlewniczych, 6. robotnik transportowy, 7. robotnik obsługi stanowisk i urządzeń odlewniczych, 8. operator kokilarki i urządzeń odlewniczych, 9. ustawiacz maszyn i urządzeń odlewniczych, 10. ładowacz wsadu, 11. suwnicowy w odlewni, 12. przygotowywacz materiałów wsadowych. 23. Wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów 1. wybijacz odlewów, form i rdzeni, 2. oczyszczacz odlewów, 3. wykańczacz odlewów, 4. wyżarzacz odlewów, 5. sortowacz odlewów, 6. operator śrutownika. Odlewnie metali nieżelaznych i ich stopów. 43. Obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń odpylających i odlewniczych 1. wytapiacz metali nieżelaznych, 2. wytapiacz-odlewacz metali nieżelaznych, 3. zalewacz form, 4. formierz, 5. przerabiacz mas formierskich i rdzeniowych, 6. pracownik transportu w odlewni, 7. wykańczacz odlewów, 8. rozlewacz metali, 9. operator ciągów technologicznych, 10. operator urządzeń klimatyzacyjnych. Przeróbka plastyczna metali. 44. Obsługa pieców do podgrzewania i obróbki cieplnej 1. wyżarzacz odlewów, 2. odlewnik. 45. Obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi 1. operator pras – tłoczarz, 2. walcownik rur, 3. gięciarz rur na gorąco. Prace różne w hutnictwie i przemyśle metalowym. 67. Obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie 1. przygotowywacz materiałów wsadowych, 1. wsadowy, 3. suszarniowy, 4. kierowca pojazdów transportu wewnętrznego, 5. transport z obowiązkiem za i wyładunku, 6. robotnik porządkowy, 7. hurtownik, 8. prostowacz wyrobów na gorąco, 9. nagrzewacz, 10. ładowacz wsadu. 72. Malowanie minią 1. malarz minią, 2. malarz antykorozyjny. 74. Pokrywanie wyrobów metalowych masami bitumicznymi 1. malarz, 2. operator maszyn i urządzeń, 3. bitumiarz. 76. Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów, cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem 1. hartownik, 2. galwanizer, 3. wytrawiacz, 4. polerownik, 5. andowacz, 6. ustawiacz – konserwator kąpieli galwanicznych, 7. ocynkowacz, 8. ocynowacz, 9. oksydowacz, 10. kadmowacz, 11. operator urządzeń wytrawialni, 12. robotnik transportu, 13. operator linii hartowniczej drutów i elementów złącznych, 14. sprzątacz produkcyjny. 77. Powlekanie na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywami sztucznymi 1. powlekacz metalami kolorowymi na gorąco. 78. Szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne 1. szlifierz, 2. ostrzarz, 3. polerowacz, 4. krajacz metali tarczą ścierną. 79. Kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych 1. kowal i pomocnik kowala, 2. kowal konstrukcji stalowych, 3. gięciarz maszynowy – prostowacz. 80. Piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór 1. oczyszczacz mechaniczny, 2. śrutowacz, 3. piaskowacz, 4. operator śrutownika. 81. Prace w hamowniach przy próbach silników spalinowych 1. monter – mechanik silników spalinowych*). 82. Prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern 1. ślusarz. 83. Lutowanie płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych 1. lutowacz, 2. ślusarz – monter, 3. blacharz, 4. napawacz ołowiem. 85. Obsługa gazogeneratorów 1. czadnicowy, 2. operator stacji czadnic, 3. operator urządzeń oczyszczalni gazu, 4. maszynista urządzeń nawęglania. 86. Obsługa suwnic 1. operator suwnic – suwnicowy. Dział IV. W chemii 17. Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. wytłaczarkowy – w przemyśle, 3. kalendrowy, 4. wtryskowy – w przemyśle, 5. krajacz, 6. operator pras – w przemyśle, 7. operator urządzeń mechanicznej obróbki tworzyw sztucznych, 8. modelarz tworzyw i żywic, 9. operator urządzeń powlekających, 10. operator urządzeń dozujących, formujących i pakujących, 11. tokarz tworzyw, 12. szlifierz tworzyw, 13. konfekcjoner wyrobów i tworzyw sztucznych, 14. formierz tworzyw i żywic, 15. monter osprzętu urządzeń formujących, 16. operator urządzeń zgrzewających, 17. gięciarz blach i profili (w przetwórstwie tworzyw sztucznych), 18. suwnicowy, 19. pakowacz, 20. robotnik transportowy, 21. sprzątacz w hali produkcyjnej, 22. operator formowania warstwowego – klejarz klejami epoksydowymi, 23. operator urządzeń granulujących, rozdrabniających i sortujących. 18. Produkcja klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania 1. operator, 2. zestawiacz surowców i mieszanek, 3. operator urządzeń dozujących, formujących i pakujących, 4. robotnik transportowy. 19. Przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej oraz jej produktów 1. operator urządzeń dozujących, 2. maszynista urządzeń przeładunkowych, 3. robotnik magazynowy surowców i paliw, 4. robotnik transportowy, 5. zestawiacz mieszanek i roztworów, 6. wydawca paliw płynnych, 7. aparatowy. 21. Produkcja i przetwórstwo wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów; produkcja sadzy 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. walcownik, 3. kalendrowy, 4. wytłaczarkowy, 5. wtryskarkowy, 6. operator urządzeń dozujących i formujących, 7. operator pras, 8. operator urządzeń rozdrabniających, 9. robotnik transportowy, 10. pakowacz, 11. wulkanizator. 22. Produkcja włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne, produkcja i przetwórstwo włókien szklanych, produkcja folii podłożowej i taśmy magnetycznej 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. topiarz mas mineralnych, 3. formowacz wyrobów izolacyjnych, 4. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący bezpośrednio prace pomocnicze lub inne przy przetwórstwie włókien szklanych, 5. operator urządzeń formujących włókno szklane, 6. operator urządzeń obróbczych. 31. Produkcja acetylenu i przemysłowy przerób acetylnu 1. aparatowy. 38. Prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. przerabiacz żywic chemoodpornych, 3. murarz wykładzin chemoodpornych, 4. wykładacz urządzeń tworzywami sztucznymi i gumą, 5. wykładacz wyrobów metalowych tworzywami kwaso- i zasadoodpornymi, 6. układacz wykładzin przy użyciu kitów i klejów organicznych, 7. natryskiwacz tworzywami antykorozyjnymi, 8. piaskowacz, 9. wytrawiacz, 10. oczyszczacz, 11. szlifierz, 12. aparatowy wulkanizacji wykładzin antykorozyjnych, 13. ładowacz i magazynier materiałów chemoodpornych, 14. malarz, 15. monter izolacji ciepłochronnych. 39. Oczyszczanie albo naprawianie aparatów lub pojemników po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych 1. murarz, 2. malarz, 3. cieśla, 4. ślusarz remontowy, 5. czyściciel cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych. 40. Prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych 1. maszynista urządzeń przeładunkowych, 2. operator urządzeń dozujących, 3. zestawiacz surowców i mieszanek, 4. robotnik transportowy, 5. robotnik magazynowy. Dział V. W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych 1. Roboty wodno-kanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach 1. palowniczy, 2. betoniarz-zbrojarz, 3. murarz, 4. cieśla, 5. izolarz, 6. monter instalacji sanitarnych i grzewczych, 7. monter instalacji technologicznych, 8. robotnik budowlany wykonujący stale prace pomocnicze lub inne w głębokich wykopach. 2. Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych 1. monter urządzeń i konstrukcji metalowych, 2. murarz, 3. cieśla, 4. zbrojarz-betoniarz, 5. ślusarz - wykonujący prace na wysokości, 6. elektromonter instalacji linii i urządzeń elektroenergetycznych, 7. robotnik budowlany wykonujący stale prace pomocnicze lub inne na wysokości. 3. Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Maszyniści robót ziemnych 1. maszynista koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych, 2. maszynista pogłębiarek, zgarniarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych, 3. maszynista spycharek i ciągników gąsienicowych. Maszyniści maszyn transportu pionowego 4. maszynista żurawi samojezdnych kołowych i gąsienicowych, 5. maszynista żurawi wieżowych, 6. maszynista żurawi kolejowych, 7. maszynista żurawi stałych, 8. maszynista suwnic. Maszyniści maszyn drogowych 9. maszynista walców drogowych, 10. maszynista zespołów maszyn do produkcji mas bitumicznych i mas betonowych, 11. maszynista zespołów maszyn do rozścielania mas bitumicznych i mas betonowych, 12. maszynista maszyn do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw. Maszyniści maszyn różnych 13. maszynista kafara. 4. Prace zbrojarskie i betoniarskie 1. zbrojarz, 2. zbrojarz prefabrykatów, 3. betoniarz, 4. zestawiacz surowców i mieszanek, 5. operator betoniarki – betoniarz. 5. Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości 1. monter urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokości, 2. monter konstrukcji żelbetowych i prefabrykowanych na wysokości, 3. cieśla wykonujący prace na wysokości. 6. Prace malarskie konstrukcji na wysokości 1. malarz konstrukcji metalowych i urządzeń przemysłowych. 7. Prace przy wykonywaniu konstrukcji nabrzeży falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda-ląd 1. palowniczy, 2. kesoniarz, 3. cieśla, 4. betoniarz-zbrojarz, 5. łamarz, 6. robotnik budowlany, 7. murarz, 8. izolarz, 9. monter instalacji sanitarnych i ogrzewczych, 10. monter instalacji technologicznych. 8. Prace cykliniarskie 1. robotnik budowlany – cykliniarz. 9. Prace dekarskie 1. blacharz – dekarz, 2. robotnik budowlany. 10. Prace kamieniarskie 1. kamieniarz budowlany – kamieniarz obróbki ręcznej i mechanicznej, 2. robotnik budowlany, 3. brukarz. 11. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. młynowy surowców mineralnych, 3. formowacz, 4. operator urządzeń formujących, 5. operator urządzeń obróbczych, 6. wypalacz, 7. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych wykonujący stale prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów ceramicznych lub materiałów ogniotrwałych. 12. Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych 1. młynowy surowców mineralnych, 2. zestawiacz surowców i mieszanek, 3. formowacz, 4. operator urządzeń formujących, 5. operator urządzeń obróbczych, 6. laborant, 7. operator mechanicznego sprzętu transportowego, 8. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych, 9. wszystkie pozostałe robotnicze i nierobotnicze stanowiska pracy w zakładach przetwarzających azbest w: – Pomorskich Zakładach Materiałów Izolacyjnych „Izopol” w Trzemesznie, – Przedsiębiorstwie Materiałów Izolacji Budowlanej „Izolacja” w Szczucinie, – Zakładach Wyrobów Azbestowo-Cementowych w Małkini, – Lubelskich Zakładach Eternitu im. Partyzantów Ziemi Lubelskiej w Lublinie, – Zakładach Wyrobów Cementowo-Azbestowych w Wierzbicy, – Przedsiębiorstwie Materiałów Izolacji Budowlanej „Izolacja” w Ogrodzieńcu. 13. Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. topiarz mas mineralnych, 3. formowacz, 4. operator urządzeń formujących, 5. aparatowy, 6. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujących prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne. 14. Prace przy produkcji cementu. 1. młynowy surowców mineralnych, 2. maszynista maszyn do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszywa, 3. silosowy surowców, 4. aparatowy, 5. wypalacz, 6. maszynista maszyn obróbczych, 7. operator urządzeń formujących, 8. operator mechanicznego sprzętu i urządzeń transportowych, 9. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący prace pomocnicze lub inne przy produkcji cementu. 15. Prace przy produkcji betonu kruszywowego 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. betoniarz prefabrykacji, 3. operator urządzeń formujących, 4. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący prace pomocnicze lub inne przy produkcji betonu kruszywowego – smarownik form. 16. Prace przy produkcji wapna 1. młynowy surowców mineralnych, 2. zestawiacz surowców i mieszanek, 3. maszynista maszyn do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, 4. maszynista maszyn obróbczych, 5. wypalacz, 6. aparatowy, 7. operator mechanicznego sprzętu i urządzeń transportowych, 8. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący prace pomocnicze lub inne przy produkcji wapna. 17. Prace przy produkcji gipsu półmokrego 1. młynowy surowców mineralnych, 2. zestawiacz surowców i mieszanek, 3. formowacz, 4. operator urządzeń formujących, 5. maszynista maszyn obróbczych, 6. wypalacz, 7. palacz, 8. aparatowy, 9. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący prace pomocnicze lub inne przy produkcji gipsu półmokrego. 18. Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń 1. palacz, 2. wypalacz. 20. Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie masy dolomitowej 1. młynowy surowców mineralnych, 2. maszynista maszyn do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, 3. wypalacz, 4. operator urządzeń formujących, 5. formowacz, 6. aparatowy, 7. palacz, 8. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący prace pomocnicze lub inne przy wypalaniu, ściąganiu i mieleniu dolomitu oraz przygotowywaniu masy dolomitowej. 21. Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. młynowy surowców mineralnych, 3. maszynista maszyn obróbczych, 4. hartowacz, 5. operator mechanicznego sprzętu, 6. robotnik w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonujący prace pomocnicze lub inne przy produkcji elementów budowlanych z pyłów dymnicowych – smarownik form do betonu. Dział VI. W leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym 5. Impregnowanie drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielanie wikliny 1. impregnator drewna i płyt drewnopochodnych. 6. Impregnowanie płyt pilśniowych bardzo twardych olejami z hartowaniem 1. impregnator drewna. 7. Prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne 1. przygotowywacz klejów, 2. klejarz, 3. operator pras, 4. operator sklejarek płyt stolarskich, 5. operator urządzeń do okleinowania, 6. sterowniczy pras. Dział VII. W przemyśle lekkim 9. Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest: 1. wszystkie stanowiska pracy w wydziałach produkujących kity trwale plastyczne na bazie azbestu w: – Pruszkowskich Zakładach Materiałów Izolacyjnych w Pruszkowie, – Przedsiębiorstwie Materiałów Izolacji Budowlanej „Izolacja w Jarocinie. Dział VIII. W transporcie i łączności TRANSPORT 1. Ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie 1. ładowacz, 2. robotnik przeładunkowy (lub transportowy). 3. operator maszyn, urządzeń i sprzętu przeładunkowego. 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych) pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów 1. kierowca pojazdu członowego, 2. kierowca samochodu ciężarowego, 3. kierowca ciągnika balastowego, 4. kierowca autobusu o liczbie miejsc siedzących większej niż 15. 3. Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych 1. kierowca ciągnika. 5. Prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczani do personelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo 1. kierownik statku i jego zastępca, 2. szyper, 3. sternik, 4. bosman, 5. marynarz, 6. kierownik maszyn i jego zastępca, 7. kierownik przystani pływającej, 8. maszynista pogłębiarek jedno- i wielonaczyniowych, 9. operator pogłębiarki, 10. dźwigowy na dźwigu pływającym, 11. maszynista pływającej koparki głęboczerpalnej, 12. operator kafarów na sprzęcie pływającym, 13. operator zespołu przenośników pływających, 14. maszynista pływających urządzeń krusząco-sortujących i uszlachetniających 6. Prace na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich 1. pracownik wpisany na listę członków załogi jednostki pływającej. 12. Prace na statkach żeglugi powietrznej oraz prace związane z bezpośrednią obsługą samolotów na płycie lotniska 1. pilot, 2. mechanik pokładowy, 3. operator dźwigu pokładowego na śmigłowcu – mechanik naziemny. 13. Prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów 1. dyżurny ruchu, 2. nastawiacz, 3. ustawiacz, 4. zwrotnicowy, 5. manewrowy, 6. czyściciel zwrotnic, 7. maszynista pojazdu trakcyjnego (parowego, elektrycznego, spalinowego), 8. kierownik pociągu, 9. kierowca lokomotywki spalinowej, 10. obrotniczy (przesuwnicowy), 11. toromistrz, 12 robotnik torowy, 13. kierowca drezyny motorowej. ŁĄCZNOŚĆ 20. Montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych 1. monter linii kablowych sieci miejscowych, 2. monter linii napowietrznych. Dział IX. W gospodarce komunalnej 1. Prace w kanałach ściekowych 1. monter – konserwator sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków – kanalarz, 2. maszynista maszyn i urządzeń przepompowni i oczyszczalni ścieków, 3. operator urządzeń oczyszczalni ścieków, 4. konserwator urządzeń (obiektów) wodnych i kanalizacyjnych. 2. Oczyszczalnie ścieków i filtrów otwartych 1. monter – konserwator sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków – kanalarz, 2. maszynista maszyn i urządzeń przepompowni i oczyszczalni ścieków, 3. operator urządzeń oczyszczalni ścieków, 4. konserwator urządzeń (obiektów) wodnych i kanalizacyjnych, 5. operatorowy uzdatniania wody, 6. operator filtrów, 7. robotnik filtrowy, 8. maszynista stacji pomp wodociągowych, 9. robotnik obsługi poletek osadu i złóż filtracyjnych. 3. Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich 1. robotnik wysypiska, 2. ładowacz nieczystości stałych i płynnych. 4. Prace asfalciarzy i przy gotowaniu asfaltu 1. dozowacz składników mas asfaltowych, 2. maszynista zespołu maszyn do produkcji mas asfaltowych, 3. gotowacz asfaltu lanego, 4. rozkładacz mas asfaltowych, 5. maszynista zespołu maszyn do rozścielania mas asfaltowych, 6. aparatowy mas izolacyjnych, 7. maszynista maszyn do produkcji papy, 8. zestawiacz surowców i mieszanek. 5. Prace bitumiarzy i przy produkcji asfaltobetonu 1. maszynista zespołu maszyn do rozścielania mas bitumicznych – maszynista maszyn do produkcji papy, 2. rozkładacz mas bitumicznych, 3. dozowacz mas bitumicznych, 4. maszynista skrapiarek do nawierzchni bitumicznych, 5. maszynista zespołu maszyn do produkcji mas bitumicznych, 6. topiarz mas bitumicznych, 7. bitumiarz. 6. Prace brukarzy 1. brukarz, 2. kamieniarz. Dział XI. W przemyśle poligraficznym 1. Produkcja oraz obróbka materiału zecerskiego i form drukowych ze stopu drukarskiego 1. składacz ręczny. 3. Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych 1. operator w przygotowalni światłodrukowej, 2. kopista offsetowy, 3. kopista chemigraficzny, 4. kopista światłodrukowy, 5. operator kserografu (przy utrwalaniu rys trójchloroetylenem). 4. Drukowanie i uszlachetnianie druków 1. maszynista maszyn typograficznych arkuszowych, 2 maszynista maszyn offsetowych arkuszowych, 3. operator maszyn offsetowych arkuszowych, 4. operator maszyn specjalistycznych typograficznych, 5. operator maszyn światłodrukowych. 5. Bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach 1. introligator przemysłowy, 2. krajacz folii i tworzyw sztucznych, 3. maszynista maszyn introligatorskich, 4. operator maszyn introligatorskich. Dział XII. W służbie zdrowia i opiece społecznej 2. Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów 1. lekarz stomatolog przyjmujący pacjentów. 6. Prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia, wykonywane przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laborantów środowiskowych 1. laborant. Dział XIV. Prace różne 1. Prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego 1. palacz kotłowy, 2. Prace oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych lub wodnych 1. oczyszczacz, 2. popielarz rusztowy, 3. ślusarz remontowy. 3. Prace wykonywane w warunkach zwiększonego lub zmniejszonego ciśnienia 1. nurek, 2. kesoniarz. 4. Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do MHZ w strefie zagrożenia 1. operator defektoskopu izotopowego, 2. operator urządzeń izotopowych, 3. operator urządzeń rentgenowskich. 9. Bezpośrednia obsługa stacji sprężarek 1. maszynista sprężarek stacjonarnych, 2. maszynista pomp, 3. operator sprężarek stacjonarnych i pomp. 10. Prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków 1. murarz pieców przemysłowych, 2. monter pieców przemysłowych, 3. murarz kotłów przemysłowych, 4. monter kotłów przemysłowych, 5. cieśla przy remoncie pieców przemysłowych. 11. Prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35°C. Prace przy obsłudze suszarń, jeżeli temperatura na stanowisku obsługi przekracza 35°C 1. suszarniowy, 2. robotnik załadunkowy i wyładunkowy w suszarni. 12. Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym 1. spawacz elektryczny i gazowy, 2. przepalacz gazowo-plazmowy i gazowy, 3. zgrzewacz, 4. wycinarz, 5. drążacz, 6. pracownicy zatrudnieni w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych w wydziałach spawalniczych2). 13. Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych 1. ładowacz akumulatorów kwasowych, 2. elektromonter – ładowacz akumulatorów. 14. Prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych 1. ślusarz 2), 2. mechanik samochodowy2). 16. Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych 1. mechanik samochodowy, stale wykonujący prace w kanałach remontowych. 17. Lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane 1. lakiernik ręczny, 2. lakiernik natryskowy, 3. zestawiacz farb i lakierów, 4. szlifierz wyrobów lakierowanych, 5. inni pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach lakierni nie zhermetyzowanych – w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska lakierniczego2). 18. Obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych 1. szlifierz konstrukcji stalowych – szlifierkami pneumatycznymi, 2. operator młota pneumatycznego, 3. operator zagęszczarki wibracyjnej. 20. Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła 1. tokarz szkła piankowego, 2. krajacz szkła piankowego. 24. Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na wydziałach i oddziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie 1. Stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowisku wymienionym w wykazie2). 25. Bieżąca konserwacja agregatów, urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie 1. Stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowisku wymienionym w wykazie2). Załącznik 1. Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (poz. 43) WYKAZ A Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Dział I. W górnictwie 1. Prace pod ziemią 2. Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzkowego, anhydrytu i gipsu 3. Wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu 4. Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody 5. Przeróbka mechaniczna węgla 6. Produkcja brykietów z węgla 7. Prace na oddziałach prażalni łupków 8. Prace na zwałowiskach górniczych, hutniczych i elektrociepłowniczych. Dział II. W energetyce Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Dział III. W hutnictwie i przemyśle metalowym Spiekalnie rud i wielkie piece 1. Sortowanie, przygotowywanie i ładowanie wsadu 2. Spiekanie rud i sortowanie spieku 3. Rozładunek, przygotowanie i namiar materiałów wsadowych 4. Obsługa urządzeń wielkiego pieca 5. Obsługa nagrzewnic 6. Rozlewanie, rozbijanie, ładowanie i transport surówki i żużla wielkopiecowego 7. Odbieranie pyłu z urządzeń odpylających gaz wielkopiecowy. Stalownie 8. Rozładunek i przygotowywanie wsadu 9. Obsługa mieszalników surówki 10. Obsługa pieców stalowniczych, przygotowywanie do rozlewania i rozlewanie stali oraz apretura wlewków. Walcownie, ciągarnie, prasownie, młotownie oraz produkcja elementów dla kolejnictwa 11. Obsługa walcarek i ciągarek oraz urządzeń pomocniczych w walcowni i ciągarni 12. Wykańczanie wyrobów walcowanych i ciągnionych 13. Oczyszczanie kanałów i przewodów gazowych 14. Obsługa pieców grzewczych, młotów, pras, kuźniarek, walcarek obręczy i kół, walcarek gwintów i wierteł, ręczna obróbka na gorąco oraz regeneracja oprzyrządowania kuźniczego. Produkcja węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żelazostopów 15. Obsługa urządzeń do przygotowywania i prasowania proszków 16. Obsługa pieców spiekalniczych i obróbka końcowa węglików 17. Obsługa urządzeń do produkcji rdzeni elektrodowych, przygotowywanie masy otulinowej, produkcja elektrod 18. Obsługa urządzeń podstawowych i pomocniczych w spawalniach i zgrzewalniach rur i walczaków 19. Przygotowywanie wsadu do produkcji żelazostopów 20. Obsługa pieców i ich urządzeń pomocniczych. Odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur 21. Przygotowywanie mas formierskich i prace formierzy oraz rdzeniarzy 22. Obsługa żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych 23. Wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów. Produkcja tlenku cynku i cynku 24. Obsługa pieców przewałowych i spiekanych wahadłowo-obrotowych wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa urządzeń kruszących i odpylni 25. Czyszczenie przewodów, chłodnic i kanałów 26. Obsługa pieców prażalniczych i spiekalnych, młynów, suszarni i urządzeń sortujących, odpylni oraz urządzeń pomocniczych 27. Czyszczenie kanałów 28. Obsługa pieców destylacyjnych, szybowych, pieców do produkcji pyłów, rafinacyjnych i rektyfikacyjnych, pieców Thede wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa pieców do przetapiania złomu cynkowego i przesiewalni pyłu cynkowego 29. Przygotowywanie wsadu 30. Obsługa odpylni i oczyszczanie kanałów 31. Obsługa agregatów i urządzeń do ługowania koncentratów i tlenku cynku, oczyszczanie roztworów elektrolizy cynku 32. Obsługa pieców topielnych 33. Obsługa wanien elektrolitycznych 34. Obsługa pieców produkcyjnych, odpylni i pakowanie bieli cynkowej. Produkcja oraz przetwórstwo ołowiu i kadmu 35. Produkcja i przetwórstwo kadmu 36. Produkcja, przetwórstwo ołowiu oraz powlekanie ołowiem; ołowiowanie blach ocynkowanych. Produkcja miedzi i odzysk metali 37. Produkcja i przetwórstwo hutnicze miedzi 38. Przerób złomu metali w zakładach hutniczych 39. Chemiczny i elektrochemiczny odzysk metali. Produkcja aluminium 40. Prace wykonywane w zakładach produkujących aluminium. Odcynowanie blachy białej i odmiedziowanie platerów 41. Prace przy ługowaniu oraz elektrolizie cyny i miedzi 42. Obsługa pieców i odpylni. Odlewanie metali nieżelaznych i ich stopów 43. Obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń odpylających i odlewniczych. Przeróbka plastyczna metali 44. Obsługa pieców do podgrzewania i obróbki cieplnej 45. Obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi 46. Obsługa urządzeń do trawienia. Produkcja uboczna metali i chemikalii 47. Produkcja talu, proszków metali i niemetali oraz wyrobów spiekanych z tych proszków. Hutnictwo żelazoniklu 48. Obsługa urządzeń kruszących, separatorów magnetycznych i przemiałowych 49. Obsługa pieców obrotowych i elektrycznych wraz z urządzeniami pomocniczymi (odpylni). Wzbogacanie mechaniczne i flotacja rud metali 50. Obsługa urządzeń kruszących, sortujących, osadzarek, osadników filtrów i suszarni oraz urządzeń do przeróbki odpadowych surowców metali nieżelaznych 51. Obsługa maszyn flotacyjnych i urządzeń pomocniczych 52. Produkcja ksantogenianu krystalicznego. Koksochemia 53. Obsługa urządzeń węglowni 54. Obsługa pieców koksowniczych 55. Obsługa urządzeń sortowni koksu oraz prace ładowaczy koksu 56. Produkcja węglopochodnych oraz prace ładowaczy produktów węglopochodnych. Produkcja elektrod węglowych, węgla aktywnego i katalizatorów 57. Kalcynacja elektrod węglowych 58. Mielenie surowców węglowych oraz produkcja pyłów odlewniczych 59. Przygotowywanie surowców węglowych, przerób ciasta elektrodowego i formowanie elektrod węglowych 60. Wypalanie elektrod węglowych 61. Obróbka końcowa elektrod węglowych 62. Grafityzacja elektrod węglowych 63. Przygotowywanie mas elektrodowych 64. Produkcja drobnych elektrod węglowych 65. Produkcja płyt i płytek szczotkowych 66. Aktywacja węgli dwutlenkiem siarki. Prace różne w hutnictwie i w przemyśle metalowym 67. Obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie 68. Przerób żużla wielkopiecowego, stalowniczego i żelazostopowego oraz eksploatacja hałd 69. Tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcji drutu kolczastego lub wyrobów z drutu 70. Nabijanie na gorąco obręczy na beczki metalowe oraz gięcie prętów przy produkcji łańcuchów 71. Metalizowanie natryskowe 72. Malowanie minią 73. Emaliowanie 74. Pokrywanie wyrobów metalowych masami bitumicznymi 75. Obsługa stanowisk ogniowych w produkcji żarówek, świetlówek, lamp radiowych itp. 76. Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów - cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem 77. Powlekanie na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywami sztucznymi 78. Szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne 79. Kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych 80. Piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór 81. Prace w hamowniach przy próbach silników spalinowych 82. Prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern 83. Lutowanie płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych 84. Obsługa, remont prostowników i aparatury rtęciowej, ich opróżnianie, oczyszczanie i napełnianie rtęcią 85. Obsługa gazogeneratorów 86. Obsługa suwnic 87. Prace przy produkcji łożysk tocznych 88. Prace przy produkcji kabli 89. Prace przy wytwarzaniu ogniw galwanicznych 90. Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach. Dział IV. W chemii 1. Produkcja chlorowców i związków chlorowcopochodnych nieorganicznych 2. Wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych i organicznych związków siarki 3. Produkcja kwasów nieorganicznych, bezwodników kwasów i ich związków 4. Produkcja sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków. 5. Produkcja metalicznego sodu i arsenu 6. Produkcja związków antymonu, arsenu, baru, boru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, manganu, miedzi, molibdenu, niklu, rtęci, ołowiu, strontu, wanadu, wolframu 7. Produkcja azydków, amidków, rodanków i nadtlenków 8. Produkcja nawozów sztucznych oraz innych wyrobów chemicznych otrzymywanych na tej samej bazie co nawozy sztuczne 9. Produkcja karbidu 10. Produkcja soli i solanki 11. Produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznymi. 12. Produkcja pigmentów, mielenie pigmentów, półproduktów i surowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb 13. Produkcja krzemu, związków krzemu, związków krzemoorganicznych, sorbentów i hopkalitu, produkcja wyrobów z miki 14. Produkcja organicznych i nieorganicznych związków fosforu 15. Produkcja związków metaloorganicznych i katalizatorów 16. Produkcja wyrobów lakierowych, farb suchych i graficznych oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania 17. Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli 18. Produkcja klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania 19. Przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej i jej produktów 20. Produkcja i przetwórstwo kauczuku oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa kauczuku 21. Produkcja i przetwórstwo wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów; produkcja sadzy 22. Produkcja włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne, produkcja i przetwórstwo włókien szklanych, produkcja folii podłożowej i taśmy magnetycznej 23. Produkcja leków, półproduktów, środków kontrastowych, premiksów, nici chirurgicznych i sprzętu medycznego jednorazowego użytku 24. Produkcja środków higienicznosanitarno-ochronnych oraz półproduktów do ich wyrobu 25. Produkcja chemicznych środków gaśniczych 26. Produkcja pestycydów oraz innych preparatów chemicznych stosowanych do ochrony roślin, dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji 27. Produkcja materiałów wybuchowych, środków strzałowych, elementów do środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowanie 28. Produkcja barwników, półproduktów oraz produkcja środków pomocniczych stosowanych w farbiarstwie, włókiennictwie i przemyśle skórzanym 29. Termiczna obróbka węgla oraz przetwórstwo produktów otrzymywanych w tych procesach 30. Wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcja amoniaku i metanolu 31. Produkcja acetylenu i przemysłowy przerób acetylenu 32. Produkcja nitrozwiązków, amin oraz organicznych związków azotu 33. Produkcja estrów, alkoholi, aldehydów, ketonów, eterów, tlenków organicznych i chlorowcopochodnych organicznych, produkcja kwasów organicznych i bezwodników kwasów organicznych oraz produkcja soli kwasów organicznych, produkcja i przetwórstwo związków aromatycznych, produkcja płynów hamulcowych i chłodniczych 34. Produkcja materiałów światłoczułych, fotochemikaliów oraz ich regeneracja 35. Produkcja w skali przemysłowej odczynników chemicznych 36. Przetwórstwo kości i tłuszczów technicznych 37. Utylizacja oraz niszczenie odpadów chemicznych i biologicznych 38. Prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych 39. Oczyszczanie albo naprawianie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych 40. Prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych 41. Prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym 42. Wytwarzanie elementów szklanych do aparatury chemicznej 43. Prace ratowników ratownictwa chemicznego 44. Produkcja chemicznych środków pomocniczych nie wymienionych w dziale IV, wytwarzanych z użyciem toksycznych surowców lub półproduktów. Dział V. W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych 1. Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach 2. Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych 3. Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych 4. Prace zbrojarskie i betoniarskie 5. Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości 6. Prace malarskie konstrukcji na wysokości 7. Prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda - ląd 8. Prace cykliniarskie 9. Prace dekarskie 10. Prace kamieniarskie 11. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych 12. Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych 13. Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne 14. Prace przy produkcji cementu 15. Prace przy produkcji betonu kruszywowego 16. Prace przy produkcji wapna 17. Prace przy produkcji gipsu półmokrego 18. Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń 19. Prace przy produkcji wyrobów ze szkła kryształowego 20. Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie masy dolomitowej 21. Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych. Dział VI. W leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym 1. Prace drwali 2. Prace przy zrywce i wywózce drewna z lasu 3. Obsługa urządzeń do mechanicznego rozdrabniania drewna (produkcja rębków) 4. Prace przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego 5. Impregnowanie drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielanie wikliny 6. Impregnowanie płyt pilśniowych bardzo twardych olejami z hartowaniem 7. Prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne 8. Politurowanie ręczne 9. Produkcja masy zapałczanej zawierającej fosfor, dwuchromian potasu, biel cynkową, siarkę oraz dwutlenek magnezu 10. Rozdrabnianie gliny i kaolinu do produkcji ołówków 11. Wyładowywanie dyfuzorów przy ekstrakcji garbników 12. Prace ładowaczy pieców pirytowych, piecowych pirytu, aparatowych siarkowni 13. Roztwarzanie surowców włóknistych metodą siarczanową i siarczynową w oddziałach warzelni 14. Wytwarzanie kwasów i ługów warzelnych 15. Wytwarzanie chemicznych środków bielących i bielenie mas włóknistych 16. Produkcja oleju talowego i węglanu wapnia 17. Hydrotermiczna obróbka drewna. Dział VII. W przemyśle lekkim 1. Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie 2. Oczyszczanie i ostrzenie walców zgrzeblarek 3. Odlewanie ołowianek, lutowanie oraz formowanie grzebieni czesalniczych i urządzeń igielnych 4. Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych 5. Prace na oddziałach filców i wyrobów kapeluszniczych 6. Prace na oddziałach płyt i kształtek tapicerskich oraz impregnacja wyrobów technicznych 7. Produkcja tkanin powlekanych, gumowanych i wyrobów z tych tkanin 8. Obsługa urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobów w przemyśle odzieżowym 9. Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest 10. Prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup) 11. Prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór 12. Produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych 13. Prace przy przygotowywaniu klejów toksycznych i innych środków chemicznych do produkcji wyrobów przemysłu skórzanego 14. Prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego 15. Przetwórstwo i utylizacja odpadów z tworzyw sztucznych, włókienniczych, skórzanych i makulatury. Dział VIII. W transporcie i łączności Transport 1. Ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów 3. Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych 4. Prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym - pracownicy wpisani na listę członków załogi tych statków 5. Prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni do personelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo) 6. Prace na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich 7. Prace na torach wodnych i łowiskach morskich 8. Prace przy regeneracji paliw płynnych i oczyszczaniu wód balastowych na statkach 9. Prace rybaków morskich 10. Cumowanie statków 11. Prace przeładunkowe w portach i stoczniach (łącznie z pracami trymerów, sztauerów oraz obsługą urządzeń przeładunkowych, sprzętu zmechanizowanego i składów) 12. Prace na statkach żeglugi powietrznej oraz prace związane z bezpośrednią obsługą samolotów na płycie lotniska. 13. Prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów 14. Prace konduktorów wagonów sypialnych 15. Prace przy remoncie parowozów na gorąco 16. Prace czyścicieli palenisk, popielników i dymnic parowozowych 17. Prace ratownicze brzegowych stacji ratownictwa morskiego, wykonywane na jednostkach pływających oraz z lądu. Łączność 18. Prace radiotelegrafistów, radiotelefonistów, telegrafistów i teletypistów oraz radiooperatorów kontroli emisji radiowej 19. Prace telefonistek central międzymiastowych i miejscowych w urzędach pocztowo-telekomunikacyjnych i telekomunikacyjnych 20. Montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych 21. Pracownicy poczt ruchomych 22. Prace doręczycieli przesyłek pocztowych i telegramów, którzy nie używają do pracy samochodów. Dział IX. W gospodarce komunalnej 1. Prace w kanałach ściekowych 2. Oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych 3. Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich 4. Prace asfalciarzy i przy gotowaniu asfaltu 5. Prace bitumiarzy i przy produkcji asfaltobetonu 6. Prace brukarzy 7. Prace kominiarzy. Dział X. W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym 1. Prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych 2. Prace rybaków jeziorowych prowadzących połowy cały rok 3. Prace w fabrykach tytoniu: przenoszenie, sortowanie i rozdrabnianie tytoniu 4. Obsługa komór fermentacyjnych oraz prażarek w przemyśle tytoniowym 5. Zapakowywanie i rozpakowywanie liści tytoniu 6. Produkcja suchego lodu 7. Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0°C 8. Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt 9. Prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwierzęcych 10. Prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty 11. Prace przy wypieku pieczywa 12. Prace przy ekstrakcji, filtracji i destylacji olejów roślinnych oraz hydrolizie białka roślinnego 13. Prace przy obsłudze pras filtracyjnych, wirówek i suszarek w przemyśle drożdżowym i piwowarskim 14. Prace przy ręcznym przerobie masy karmelowej, chałwowej i sezamowej oraz tłoczenie kuchu kakaowego na prasach 15. Prace przy bezpośredniej produkcji w zakładach przetwórstwa ryb 16. Prace przy mieleniu ziół oraz produkcji alkaloidów. Dział XI. W przemyśle poligraficznym 1. Produkcja oraz obróbka materiału zecerskiego i form drukowych ze stopu drukarskiego 2. Procesy składu z zastosowaniem elektronicznych monitorów ekranowych 3. Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych 4. Drukowanie i uszlachetnianie druków 5. Bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach 6. Regeneracja ksylenu i toluenu 7. Mielenie i przygotowywanie barwników, farb proszkowych i drukowych zawierających ołów i kobalt. Dział XII. W służbie zdrowia i opiece społecznej 1. Prace na oddziałach: intensywnej opieki medycznej, anestezjologii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologicznych, leczenia oparzeń oraz ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami 2. Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów. 3. Prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, histopatologicznych i medycyny sądowej. 4. Prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego oraz medycznego ratownictwa górniczego 5. Prace w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci. 6. Prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia, wykonywane przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laboratoriów środowiskowych. Dział XIII. W zespołach formujących szkło 1. Formowanie szkła płaskiego 2. Walcowanie szkła płaskiego 3. Formowanie wyrobów szklanych 4. Układanie wyrobów szklanych w komorowych piecach odprężalniczych 5. Prostowanie płyt szklanych 6. Zestawianie surowców szklarskich, preparacji i lepiszcz 7. Topienie szkła 8. Gięcie szkła 9. Grawerowanie szkła 10. Szlifowanie szkła 11. Polerowanie szkła 12. Maszynowe i ręczne zdobienie szkła 13. Krojenie szkła 14. Klejenie szkła 15. Produkcja szyb zespolonych 16. Produkcja luster 17. Produkcja szkła piankowego 18. Produkcja fryty i granulek szklanych 19. Produkcja mozaiki szklanej 20. Produkcja szyb refleksyjnych 21. Wytrawianie wyrobów szklanych 22. Formowanie włókna szklanego 23. Przetwórstwo włókna szklanego 24. Obróbka płomieniowa szkła 25. Produkcja wyrobów szklano-krystalicznych, agalitu i balotiny 26. Galwanizowanie wyrobów szklanych 27. Obsługa mechanicznych linii obróbczych wyrobów szklanych. Dział XIV. Prace różne 1. Prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego 2. Prace oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych lub wodnych 3. Prace wykonywane w warunkach zwiększonego lub zmniejszonego ciśnienia 4. Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do MHz w strefie zagrożenia 5. Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych 6. Prace ekip dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych 7. Prace stroicieli instrumentów muzycznych zatrudnionych w przemyśle muzycznym 8. Prace pralniczo-farbiarskie w pralniach chemicznych 9. Bezpośrednia obsługa stacji sprężarek 10. Prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków 11. Prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35°C 12. Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym 13. Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych 14. Prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych 15. Prace w zakładach naprawczych taboru kolejowego przy chemicznym myciu i czyszczeniu remontowanych części i zespołów taboru kolejowego oraz chemicznym usuwaniu powłok ochronnych 16. Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych 17. Lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane 18. Obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych 19. Prace przy szlifowaniu wyrobów ze szkła 20. Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła 21. Prace ratowników górskich w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym 22. Nadzór nad pracami wykonywanymi w przywięziennych zakładach pracy przez skazanych, tymczasowo aresztowanych i umieszczonych w ośrodkach przystosowania społecznego 23. Prace funkcjonariuszy pożarnictwa 24. Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie 25. Bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. WYKAZ B Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Dział I. Prace na statkach żeglugi powietrznej Prace personelu latającego statków żeglugi powietrznej posiadającego ważne licencje wydane przez państwowy organ nadzoru nad personelem lotniczym i wpisanego do państwowego rejestru personelu lotniczego, którzy zatrudnieni na statkach żeglugi powietrznej na stanowiskach: 1. Pilota, w tym również pilota wykonującego loty próbne i doświadczalne 2. Skoczka spadochronowego 3. Nawigatora 4. Mechanika pokładowego 5. Radiotelefonisty pokładowego 6. Instruktora 7. Radiooperatora pokładowego 8. Stewarda, stewardesy. Dział II. Prace w portach morskich Prace w portach morskich wykonywane na stanowiskach: 1. Sztauera 2. Trymera 3. Robotnika składowego przeładunków morskich 4. Robotnika oczyszczania i obsługi statków 5. Operatora urządzeń przeładunkowych 6. Operatora przeładunkowego portowego sprzętu zmechanizowanego 7. Dźwigowego przeładunkowych urządzeń portowych 8. Pracownika wykonującego prace objęte skróconym czasem pracy z tytułu warunków szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Dział III. Prace gorące w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych 1. Obsługa pieców koksowniczych: - koksowniczy - operator urządzeń piecowni - koksowniczy paku - namiarowy paku. 2. Spiekanie rud i sortowanie spieku: - operator taśm spiekających - spiekacz rudy. 3. Wytapiacz surówki na wielkich piecach 4. Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy obsłudze pieców stalowniczych i rozlewaniu stali: - wytapiacz stali - rozlewacz stali - wyprawiacz trzonu - przygotowywacz zestawów odlewniczych w kanale - operator wsadzarki. 5. Pracownicy bezpośredno zatrudnieni przy ręcznym wyciąganiu gorącego wsadu z pieców grzewczych. 6. Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy ręcznym wprowadzaniu gorącej stali do wykroju klatki 7. Wytapiacz i przetapiacz żelazostopów 8. Wypalacz wad powierzchniowych 9. Rafiniarz metali nieżelaznych 10. Wytapiacz metali nieżelaznych 11. Piecowy pieców przewałowych i szybowych 12. Spiekacz rud i tlenków 13. Mistrz nadzorujący bezpośrednio prace wymienione w poz. 1-12. Dział IV. Prace różne 1. Prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu 2. Prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji ołowiu i kadmu oraz przetwórstwie tych metali 3. Prace przy procesach technologicznych związanych z wytwarzaniem aluminium 4. Prace rybaków morskich 5. Prace nurków 6. Prace ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym. 7. Prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji wyrobów krzemionkowych w Chrzanowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych „Chrzanów” oraz przy produkcji mas, mlew i zapraw krzemionkowych w Kopalni i Zakładzie Wzbogacania Kwarcytu „Bukowa Góra” w Łącznej i w Zakładzie „Jegłowa” w Jegłowej. 8. Prace wykonywane bezpośrednio przy udostępnianiu i wydobywaniu węgla brunatnego na odkrywce. 9. Prace wykonywane bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub praca górnicza w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin. WYKAZ C (skreślony).

praca w szczególnych warunkach wykaz b